«Sprawl» residencial i pandèmia: una anàlisi a partir dels fluxos migratoris a la Regió Metropolitana de Barcelona

Autors/ores

  • Arlinda Garcia-Coll Universitat de Barcelona
  • Cristina López-Villanueva Universitat de Barcelona

Resum

La incidència de la pandèmia sobre la mobilitat residencial ha generat nombrosos treballs sobre la intensitat i la direccionalitat dels fluxos, les preferències residencials, els comportaments migratoris i el seu impacte sobre la reconfiguració territorial. Davant d’aquest escenari territorial acabat d’estrenar, convé avaluar quin és el nou paper de l’sprawl urbà. L’objectiu d’aquest treball és determinar el rol de l’urbanisme dispers durant la pandèmia a través de l’anàlisi dels fluxos migratoris intrametropolitans a la Regió Metropolitana de Barcelona com a estudi de cas. A partir de l’anàlisi de les dades de l’Estadística de Mobilitat Residencial es descriuen les dinàmiques migratòries dels municipis dispersos, s’estudien els comportaments segons l’edat i s’aprofundeix en la temporalitat o en la continuïtat dels patrons migratoris, amb la finalitat de contribuir a aprofundir en els factors explicatius dels comportaments residencials durant l’etapa peripandèmica.

Paraules clau

sprawl urbà, mobilitat residencial, pandèmia, Regió Metropolitana de Barcelona

Referències

AJUNTAMENT DE BARCELONA (2021). El moviment migratori de Barcelona en temps de Covid-19. Barcelona: Departament d’Estadística. Ajuntament de Barcelona. Recuperado de https://ajuntament.barcelona.cat/estadistica/catala/Estadistiques_per_temes/Poblacio_i_demografia/Documents_relacionats/dem_covid/Impacte_covid_migracions.pdf

AUSTRALIAN BUREAU OF STATISTICS (2020). Household impacts of COVID-19 survey. Australian Bureau of Statistics.

BARAÑANO, Margarita; SANTIAGO, José y DOMÍNGUEZ, Marta (2023). «La dimensión espacial del bienestar, los cuidados y la vulnerabilidad». RES: Revista Española de Sociología, 32 (4), 185. https://doi.org/10.22325/fes/res.2023.185

BELLÉS, Serio; ESPARCIA, Javier y ESCRIBANO, Jaime (2022). «La relocalización rural de la población urbana: La influencia de la COVID-19 en el caso de la Comunidad Valenciana». En: TIRADO, Juan Gabriel; PIÑEIRO, M.ª Ángeles; PAÜL, Valerià y LOIS, Ruben (eds.). ¿Renacimiento rural?: Los espacios rurales en época de pos-pandemia. Actas del XXI Coloquio de Geografía Rural de la AGE y del IV Coloquio Internacional de Geografía Rural ColoRURAL 2022. Santiago de Compostela, 5-8 de octubre de 2022, 39-44.

BERNARD, Aude; CHARLES-EDWARDS, Elin et al. (2020). Anticipating the impact of COVID-19 on Internal Migration. Queens: Centre for Population. Australian Government. Recuperado de https://espace.library.uq.edu.au/view/UQ:8acf127

BONVALET, Catherine (2003). «La famille-entourage locale». Population, 58 (1). https://doi.org/10.3917/popu.301.0009

BREUILLÉ, Marie-Laure; LE GALLO, Julie y VERLHIAC, Alexandra (2022). «Migrations résidentielles et crise de la COVID-19: Vers un exode urbain en France?». Economie et Statistique, 536-537, 59-76. https://doi.org/10.24187/ecostat.2022.536.2084

CHAMPION, Anthony (2001). «Urbanization, suburbanization, counterurbanization and reurbanization». Handbook of urban studies, 160 (1), 143-161.

CHESHIRE, Paul (1995). «A new phase of urban development in Western Europe?: The evidence for the 1980s». Urban Studies, 32 (7), 1045-1063. https://doi.org/10.1080/00420989550012564

COS, Olga de; CASTILLO, Valentín y CANTARERO, David (2022). «Are spatial patterns of Covid-19 changing?: Spatiotemporal analysis over four waves in the region of Cantabria, Spain». Transactions in GIS, 26, 1981-2003. https://doi.org/10.1111/tgis.12919

COS, Olga de; CASTILLO, Valentín y CANTARERO, David (2023). «The Role of Functional Urban Areas in the Spread of COVID-19 Omicron (Northern Spain)». Urban Health, 100, 314-326. https://doi.org/10.1007/s11524-023-00720-3

CUERDO VILCHES, María Teresa (2020). «Repensar la vivienda tras la pandemia». The Conversation. Recuperado de https://theconversation.com/repensar-la-vivienda-tras-la-pandemia-137276

DUQUE, Ricardo; TORRADO, Jose Manuel y MESA-PEDRAZAS, Ángela (2021). «Lockdown and adaptation: Residential mobility in Spain during the COVID-19 crisis». European Societies, 23 (1), 759-776. https://doi.org/10.1080/14616696.2020.1836386

ESTEVE, Albert; BLANES, Amand y DOMINGO, Andreu (2021). «Consecuencias demográficas de la COVID-19 en España: Entre la novedad excepcional y la reincidencia estructural». Panorama Social, 33, 9-15.

FEDRIANI, Irene (2021). El ‘boom’ de las reformas en casa: «La gente ha puesto en valor su vivienda con el confinamiento». RTVE. Recuperado de https://www.rtve.es/noticias/20210219/pandemia-dispara-reformas-viviendas-confinamiento/2076143.shtml.

FOTOCASA (2020). Análisis de la demanda de la vivienda después de la Covid-19. Fotocasa.

FUNDACIÓN FOESSA (2022). Evolución de la cohesión social y consecuencias de la COVID-19 en España. Madrid: Fundación Foessa. Recuperado de https://www.caritas.es/main-files/uploads/sites/31/2022/01/Informe-FOESSA-2022.pdf

GARCÍA-COLL, Arlinda y LÓPEZ-VILLANUEVA, Cristina (2017). «El fenómeno de la dispersión residencial en la Región Metropolitana de Barcelona: Espacios, actores y tendencias». Papers: Revista de Sociologia, 102 (4), 727-760. https://doi.org/10.5565/rev/papers.2418

GARCÍA-COLL, Arlinda y LÓPEZ-VILLANUEVA, Cristina (2018a). «Diez años de transformación en el urbanismo disperso. Crisis y continuidad: El caso de la Región Metropolitana de Barcelona». Anduli: Revista Andaluza de Ciencias Sociales, 17, 20-35. https://doi.org/10.12795/anduli.2018.i17.01

GARCÍA-COLL, Arlinda y LÓPEZ-VILLANUEVA, Cristina (2018b). «The impact of Economic Crisis in Areas of Sprawl in Spanish Cities». Urban Science, 2 (4). https://doi.org/10.3390/urbansci2040113

GILLESPIE, Brian Joseph y MULDER, Clara (2020). «Nonresident family as a motive for migration». Demographic Research, 42, 399-410. https://doi.org/10.4054/DemRes.2020.42.13

GONZÁLEZ-LEONARDO, Miguel; LÓPEZ-GAY, Antonio; NEWSHAM, Niall; RECAÑO, Joaquín y ROWE, Francisco (2022a). «Understanding patterns of internal migration during the COVID-19 pandemic in Spain». Population, Space and Place, 78. https://doi.org/10.1002/psp.2578

GONZÁLEZ-LEONARDO, Miguel; LÓPEZ-GAY, Antonio; RECAÑO, Joaquín y ROWE, Francisco (2022b). «Cambios de residencia en tiempos de COVID-19: Un poco de oxígeno para el despoblamiento rural». Perspectives Demogràfiques, 26. https://doi.org/10.46710/ced.pd.esp.26

GONZÁLEZ-LEONARDO, Miguel y ROWE, Francisco (2022c). «Visualizing internal and international migration in the Spanish provinces during the COVID-19 pandemic». Regional Studies, Regional Science, 9 (1), 600-602. https://doi.org/10.1080/21681376.2022.2125824

GONZÁLEZ-LEONARDO, Miguel; ROWE, Francisco y FRESOLONE, Alberto (2022d). «Rural revival? The rise in internal migration to rural areas during the COVID-19 pandemic. Who moved and where». Journal of Rural Studies, 96, 332-342.

GONZÁLEZ-LEONARDO, Miguel; ROWE, Francisco y VEGAS-SÁNCHEZ, Arturo (2023). «A ‘donut effect’?: Assessing housing transactions during COVID-19 across the Spanish rural-urban hierarchy». Regional Studies, Regional Science, 10 (1), 471-473. https://doi.org/10.1080/21681376.2023.2191684

IDEALISTA (2021). «Las tendencias del mercado de la vivienda para 2021». Idealista/news (11 de mayo). Recuperado de https://www.idealista.com/news/inmobiliario/vivienda/2021/01/07/788508-las-tendencias-del-mercado-de-la-vivienda-para-2021-segun-instituto-de-valoraciones

INDOVINA, Francesco (2007). La ciudad de baja densidad: Lógicas, gestión y contención. Barcelona: Diputació de Barcelona, 13-24.

INSTITUTO GEOGRÁFICO NACIONAL-AGE (2021). La pandemia COVID-19 en España. Primera ola: De los primeros casos a finales de junio de 2020. Madrid: Ministerio de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana. Recuperado de https://www.ign.es/web/resources/acercaDe/libDigPub/Monografia-Covid.pdf

LAMBERT, Anne y CAYOUETTE-REMBLIÈRE, Joannie (2021). L’Explosion des inégalités: Classes, genre et générations face à la crise sanitaire. París: Éditions de l’Aube.

LEAL, Jesús (2018). «El nuevo modelo residencial inducido por la crisis económica: El caso de Madrid». Anduli: Revista Andaluza de Ciencias Sociales, 17, 89-108.

LEARCH, Mathias (2022). «The end of urban sprawl?: Internal migration across the rural-urban continuum in Switzerland, 1966-2018». Population, Space and Place (18 de octubre). https://doi.org/10.1002/psp.2621

LEI, Lei y LIU, Xialu (2022). «The COVID‐19 pandemic and residential mobility intentions in the United States: Evidence from Google Trends data». Population, Space and Place, 28 (6). https://doi.org/10.1002/psp.2581

LE ROUX, Guillaume; LAMBERT, Anne; BONVALET, Catherine; BARIL, Élodie; BRINGÉ, Arnaud y BAJOS, Nathalie (2023). «Partir: Mobilités résidentielles et conditions de logement en France pendant l’épidémie de Covid-19». Cybergeo. https://doi.org/10.4000/cybergeo.40229

LÓPEZ-GAY, Antonio (2023). ¿Qué fue del éxodo urbano desde la pandemia? ElObservatorioSocial. Fundación “la Caixa”. Recuperado de https://elobservatoriosocial.fundacionlacaixa.org/-/exodo-urbano-desde-la-pandemia

LÓPEZ LETÓN, Sandra (2020). «El éxodo inmobiliario que viene tras el virus: De la ciudad al campo». El País (2 de mayo). Recuperado de https://elpais.com/economia/2020-05-01/el-exodo-inmobiliario-que-viene-tras-el-virus-de-la-ciudad-al-campo.html

LÓPEZ-VILLANUEVA, Cristina (2021). «Urbanisme dispers i preferències residencials en temps de pandèmia». En: BURGUEÑO, J. (ed.). La nova geografia de la Catalunya post-covid. Barcelona: Societat Catalana de Geografia. Institut d’Estudis Catalans, 363-364.

LÓPEZ-VILLANUEVA, Cristina y CRESPI-VALLBONA, Montserrat (2023). «Cuidados y arreglos: La importancia del arraigo al barrio en un contexto de pandemia». Revista Española de Sociología, 32 (4), a188. https://doi.org/10.22325/fes/res.2023.188

MÓDENES, Juan A. (2019). «El insostenible aumento de la inseguridad residencial en España». Perspectives Demogràfiques, 13, 1-4. https://doi.org/10.46710/ced.pd.esp.13

MUÑOZ, Francesc (2011). «De la urbanització dispersa a la ciutat de baixa densitat: Un repte ignorat». En: Estratègies vers la ciutat de baixa densitat: De la contenció a la gestió. Barcelona: Diputació de Barcelona, 15-68.

NEL·LO, Oriol (2011). «Estrategias para la contención y gestión de las urbanizaciones de baja densidad en Catalunya». Ciudad y Territorio: Estudios Territoriales, 43 (167), 81-98.

NIETO, Jessica (2021). «Crece el interés por los chalés en la periferia y zonas rurales». El Mundo (26 de mayo). Recuperado de https://www.elmundo.es/extras/vivienda/2021/05/25/60ad16eee4d4d8be078b45bf.html

OBRAS-LOSCERTALES, Julia de las; ZÚÑIGA, María; RODRIGUES, Marcos y BENTUÉ, Carmen (2023). «Development of a Synthetic Index of Social Vulnerability to COVID-19 in the City of Zaragoza (Spain)». En: KLONARI, Aikaterini; LÁZARO, María Luisa de y KIZOS, Athanasios (eds.). Re-visioning Geography: Key Challenges in Geography. Cham: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-40747-5_12

PEISER, Richard y HUGEL, Matt (2022). «Is the Pandemic Causing a Return to Urban Sprawl?». Journal of Comparative Urban Law and Policy, 5 (1), artículo 7, 26-41. Recuperado de https://readingroom.law.gsu.edu/jculp/vol5/iss1/7

PERALES, Francisco y BERNARD, Aude (2023). «Continuity or change?: How the onset of COVID‐19 affected internal migration in Australia». Population, Space and Place, 29 (2), e2626. https://doi.org/10.1002/psp.2626

PORCEL, Sergio; NAVARRO-VARAS, Lara; ANTÓN-ALONSO, Fernando y CRUZ, Irene (2018). «La suburbanització de la pobresa com a efecte metropolità de la gentrificació: El cas de Barcelona». Papers: Regió Metropolitana de Barcelona. Territori, estratègies, planejament, 60, 94-113.

RAMANI, Arju y BLOOM, Nicholas (2021). «The Donut Effect of Covid‑19 on Cities». NBER Working Paper, 28876. https://doi.org/10.3386/w28876

REQUENA, Miguel (2021). «El impacto demográfico de la COVID-19 en España». En: SALIDO, Olga y MASSÓ, Matilde (eds.). Sociología en tiempos de pandemia. Impactos y desafíos sociales de la crisis del COVID-19. Madrid: Marcial Pons, 115-128.

RICHARDSON, Chang Hee y BAE, Harry (2004). Urban Sprawl in Western Europe and The United States. Hants: Ashgate.

ROMERO, Luis y ARROYO, Marina (2022). «Geografías de la pandemia COVID-19 en España: El retorno del medio rural». Documents d’Anàlisi Geogràfica, 68 (1), 139-166. https://doi.org/10.5565/rev/dag.667

ROWE, Francisco; BELL, Martin; BERNARD, Aude; CHARLES-EDWARDS, Elin y UEFFING, Philipp (2019). «Impact of internal migration on population redistribution in Europe: Urbanisation, counterubanisation or spatial equilibrium?». Comparative Population Studies, 44, 201. https://doi.org/10.12765/cpos-2019-18

ROWE, Francisco; CALAFIORE, Alessia; ARRIBAS-BEL, Daniel; SAMARDZHIEV, Krasen y FLEISCHMANN, Martin (2023a). «Urban exodus?: Understanding human mobility in Britain during the COVID-19 pandemic using Meta-Facebook data». Population, Space and Place, 29. https://doi.org/10.1002/psp.2637

ROWE, Francisco; GONZÁLEZ-LEONARDO, Miguel y CHAMPION, Tony (2023b). «Special issue: Internal migration in times of COVID-19». Population, Space and Place, 29. https://doi.org/10.1002/psp.2652

SIMÓN, Pablo (2021). «El impacto de la pandemia en los jóvenes: Una aproximación multidimensional». Panorama Social, 33, 109-127.

SOLANA, Miguel; ORTIZ, Anna y LÓPEZ-GAY, Antonio (2021). «“Me están echando de mi casa”: Repercusiones personales y sociales de la inseguridad residencial en Barcelona». Papers: Revista de Sociologia, 106 (1), 139-162. https://doi.org/10.5565/rev/papers.2842

SORANDO, Daniel y ARDURA, Álvaro (2021). «Desplazamiento: La gentrificación como proceso de expulsión en Madrid». Documentación Social, 1 (1), 1.

SUSINO, Joaquín y DUQUE, Ricardo (2013). «Veinte años de suburbanización en España (1981-2001): El perfil de sus protagonistas». Documents d’Anàlisi Geogràfica, 59 (2), 265-290. https://doi.org/10.5565/rev/dag.31

THOMASSEN, Jonne; PALOMARES-LINARES, Isabel y VENHORST, Viktor et al. (2023). «Local Ties as Self-Reported Constraints to Internal Migration in Spain». European Journal of Population, 39, 16. https://doi.org/10.1007/s10680-023-09661-8

VOGIAZIDES, Louisa y KAWALEROWICZ, Julia (2022). «Internal migration in the time of Covid: Who moves out of the inner city of Stockholm and where do they go?». Population, Space and Place, 21. https://doi.org/10.1002/psp.2641

WILSON, Tom (2010). «Model migration schedules incorporating student migration peaks». Demographic Research, 23, 191-222.

WOLDAY, Fitwi y BÖCKER, Lars (2023). «Exploring changes in residential preference during COVID-19: Implications to contemporary urban planning». Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 50 (5), 1280-1297. https://doi.org/10.1177/23998083231164398

Publicades

30-09-2024

Com citar

Garcia-Coll, A., & López-Villanueva, C. (2024). «Sprawl» residencial i pandèmia: una anàlisi a partir dels fluxos migratoris a la Regió Metropolitana de Barcelona. Documents d’Anàlisi Geogràfica, 70(3), 383–410. https://doi.org/10.5565/rev/dag.908

Descàrregues

Les dades de descàrrega encara no estan disponibles.