Comunicació i educació sobre canvi climàtic i extrems atmosfèrics: el paper de la ciència en la DANA de 2024 (València, Espanya)
Resum
El desastre causat per la DANA el 29 d’octubre de 2024 a València (Espanya) ha posat de manifest la rellevància dels extrems atmosfèrics al litoral mediterrani espanyol dins del canvi climàtic actual. Aquest estudi aborda tres objectius principals: 1) analitzar l’impacte del canvi climàtic en les pluges torrencials mediterrànies; 2) proposar estratègies per educar i comunicar el canvi climàtic i els seus extrems associats, i 3) avaluar els missatges emesos durant el desastre de la DANA per identificar bones i males pràctiques comunicatives. La investigació ressalta la necessitat de realitzar una comunicació basada en dades científiques sòlides per millorar la resiliència socioterritorial davant d’inundacions. A més a més, s’hi subratlla que la ciència va desenvolupar un paper efectiu durant la DANA de 2024, amb la qual cosa va demostrar la importància que té en la gestió d’esdeveniments climàtics extrems.
Paraules clau
DANA, comunicació, educació, canvi climàtic, riscos naturals, mediterraniReferències
ABELLÁN, María Ángeles (2021). «El cambio climático: Negacionismo, escepticismo y desinformación». Tabula Rasa: Revista de Humanidades, 37, 283-301. https://doi.org/10.25058/20112742.n37.13
ADAM, Barbara; BECK, Ulrich y LOON, Joost Van (2000). The Risk Society and Beyond: Critical Issues for Social Theory. Londres: Sage.
ALBERDI, Virginia y CORRALES, Mario (2024). «Percepción sobre el cambio climático en futuros docentes de Educación Primaria en el ámbito de las Ciencias Sociales». Espacio, Tiempo y Forma, 17, 157-178. https://doi.org/10.5944/etfvi.17.2024.42367
ALMANSA, Ana; LÓPEZ-GIL, Sara y CASTILLO, Antonio (2024). «Climate change literacy and commitment in Spanish university students». Journal of Communication Management, 28(1), 147-164. https://doi.org/10.1108/JCOM-07-2022-0081
ALTAVA-ORTIZ, Vicent; BARNOLAS, Mercè; BARRERA-ESCODA, Antoni et al. (2024). «Is Catalonia Facing a Megadrought Episode?». En: EMS Annual Meeting 2024. Barcelona, EMS2024-783.
ANTRONICO, Loredana; COSCARELLI, Roberto; GARIANO, Stefano Luigi y SALVATI, Paola (2023). «Perception of climate change and geo-hydrological risk among high-school students: A local-scale study in Italy». International Journal of Disaster Risk Reduction, 90. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2023.103663
ARGE, Sergio; MARÍN‐JIMÉNEZ, Virginia y RODRÍGUEZ‐FERNÁNDEZ, Leticia (2025). «Unveiling Hate Speech Dynamics: An Examination of Discourse Targeting the Spanish Meteorological Agency (AEMET)». Social Inclusion, 13, 1-16. https://doi.org/10.17645/si.9291
AUPÍ, Vicente y ARMENGOT, Rafael (2023). Radiografía del máximo de lluvia en 24 horas: 882 mm. en casa del Barón-Muela de Cortes en octubre de 1982. Madrid: Aemetblog. Recuperado de https://aemetblog.es/2023/11/13/radiografia-del-maximo-de-lluvia-en-24-horas-882-mm-en-casa-del-baron-muela-de-cortes-en-octubre-de-1982/ [Consulta: 16 de abril de 2025].
AYALA-CARCEDO, Francisco J. (2002). «El sofisma de la imprevisibilidad de las inundaciones y la responsabilidad social de los expertos: Un análisis del caso español y sus alternativas». Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 33, 79-92.
AZNAR-CRESPO, Pablo; ALEDO, Antonio; ORTIZ-NOGUERA, Guadalupe y TUR, Josep (2024). «Cómo escribir mensajes de alerta frente a inundaciones». Agua y Territorio, 24, 219-236. https://doi.org/10.17561/at.24.8059
BALLESTER, Laura y GALLARDO, Cristina (27 febrero, 2025). «La alerta de las 20.11 horas llegó con todas las víctimas del barranco del Poyo fallecidas». Información. Recuperado de https://www.informacion.es/politica/2025/02/27/alerta-20-11-horas-llego-114732947.html [Consulta: 16 de abril de 2025).
BECK, Ulrich (1998). La sociedad del riesgo: Hacia una nueva modernidad. Barcelona: Paidós.
BLAIKIE, Piers; CANNON, Terry; DAVIS, Ian y WISNER, Ben (2004). At risk: Natural hazards, people’s vulnerability, and disasters. Londres y Nueva York: Routledge.
BOSSCHAART, Adwin; VAN DER SCHEE, Joop y KUIPER, Wildmad (2016). «Designing a flood-risk education program in the Netherlands». Journal of Environmental Education, 47(4), 271-286. https://doi.org/10.1080/00958964.2015.1130013
CALVO, Francisco (1968). «La Huerta de Murcia y las avenidas del Guadalentín». Papeles de Geografía, 1.
CALVO, Francisco (2001). Sociedades y territorios en riesgo. Barcelona: Ediciones del Serbal.
CAMARASA, Ana; LÓPEZ-GARCÍA, María José y SORIANO, Julián (2008). «Cartografía de vulnerabilidad frente a inundaciones en llanos mediterráneos: Caso de estudio del Barranc de Carraixet y Rambla de Poyo». Serie Geográfica, 14, 75-91.
CENTRO DE ESTUDIOS AMBIENTALES DEL MEDITERRÁNEO (CEAM) (2024a). Informe TSM del Mediterráneo (Invierno 2024). Valencia: Fundación CEAM. Área de Meteorología y Climatología. Recuperado de https://www.ceam.es/ceamet/SST/REPORTS/CEAM_Mediterranean_SST_report_Issue21_Winter2024-cast.pdf [Consulta: 16 de abril de 2025].
CENTRO DE ESTUDIOS AMBIENTALES DEL MEDITERRÁNEO (CEAM) (2024b). Informe sobre el estado meteorológico asociado a las inundaciones en la provincia de Valencia el martes 29 de octubre de 2024. Valencia: Fundación CEAM. Área de Meteorología y Climatología. Recuperado de https://www.ceam.es/wp-content/uploads/2024/10/DANA_2024_10_29_CEAM_FINAL_es.pdf [Consulta: 16 de abril de 2025].
CENTRO DE ESTUDIOS AMBIENTALES DEL MEDITERRÁNEO (CEAM) (2025). Evolución de los patrones espaciotemporales de precipitación en la Comunitat Valenciana. Valencia: Fundación CEAM. Área de Meteorología y Climatología. Recuperado de https://www.ceam.es/wp-content/uploads/2025/03/LluviasEstacionales_Marzo2025.pdf [Consulta: 16 de abril de 2025].
CHEVALLARD, Yves (1991). La Transposition didactique: Du savoir savant au savoir enseigné. Grenoble: La Pensée Sauvage.
CORREA, Jordan; DORTA, Pedro; LÓPEZ-DÍEZ, Abel y DÍAZ-PACHECO, Jaime (2024). «Analysis of tropical nights in Spain (1970-2023): Minimum temperatures as an indicator of climate change». International Journal of Climatology, 44(9), 3006-3027. https://doi.org/10.1002/joc.8510
DEMIRAY, Bekir Z.; SERMET, Yusuf; YILDIRIM, Enes y DEMIR, Ibrahim (2025). «FloodGame: An Interactive 3D Serious Game on Flood Mitigation for Disaster Awareness and Education». Environmental Modelling & Software, 188. https://doi.org/10.1016/j.envsoft.2025.106418
DÍAZ-NOSTY, Bernardo (2009). «Cambio climático, consenso científico y construcción mediática: Los paradigmas de la comunicación para la sostenibilidad». Revista Latina de Comunicación Social, 12(64), 99-119.
DÍEZ-GUTIÉRREZ, Enrique J.; TRUJILLO, José J.; PERLADO, Ignacio; PALOMO, Eva; MATEOS, Luis M.; PÉREZ-ROBLES, Antonio; GARCÍA-SALAS, Luisa M. y ROMERO, Kelly (2025). «Is Degrowth Education an Alternative in the Minds of Educators in the Face of the Serious Eco-Social Crisis and Global Warming?». Sustainability, 17. https://doi.org/10.3390/su17041668
DODDS, Joseph (2021). «The psychology of climate anxiety». BJPsych Bull., 45(4), 222-226. https://doi.org/10.1192/bjb.2021.18
DOS SANTOS, Silvia (2022). «Periodismo en el combate a las fake news: Un encuadre politizado». Revista Internacional de Cultura Visual, 9, 1-14. https://doi.org/10.37467/revvisual.v9.3524
DUARTE, António (2025). Contributos da formaçao para a reduçao do risco. Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra. https://doi.org/10.14195/978-989-26-2685-7
FECYT (2024). Experiencias del personal investigador en su relación con los medios de comunicación y las redes sociales. Madrid. https://doi.org/10.58121/mbsx-t287
FUNDACIÓN BBVA (2022). Estudio FBBVA: Valores, actitudes y conducta medioambiental de los españoles. Madrid. Recuperado de https://www.biophilia-fbbva.es/wp-content/uploads/sites/3/2022/06/estudio-cultura-medioambiental.pdf [Consulta: 16 de abril de 2025].
FUNDACIÓN BBVA (2025). Estudio sobre confianza en la sociedad española 2025. Madrid: Departamento de Estudios Sociales y Opinión Pública. Recuperado de https://www.fbbva.es/noticias/estudio-opinion-publica-confianza-espana/ [Consulta: 16 de abril de 2025].
GALLARDO, Beatriz (2021). «Riesgos de la comunicación de riesgo: Un modelo discursivo para la comunicación de riesgo en emergencias». Círculo de Lingüística Aplicada a la Comunicación, 88, 135-154. https://doi.org/10.5209/clac.77761
GARCÍA-VINUESA, Antonio (2024). «Empowering Secondary Education Teachers for Sustainable Climate Action». Sustainability, 16. https://doi.org/10.3390/su16187941
GIDDENS, Anthony (1977). El capitalismo y la moderna teoría social. Barcelona: Labor.
GÓMEZ-TRIGUEROS, Isabel María y MOROTE, Álvaro-Francisco (2025). «Citizen awareness of the risks of flooding: the importance of teacher training». Journal of Turkish Science Education, 22(1), 106-125. http://doi.org/10.36681/tused.2025.007
GONZÁLEZ-HIDALGO, Juan Carlos (2023). Una teoría con fallos: Hechos, mitos y paradojas del cambio del clima: Segunda parte de ¿Por qué lo llaman ciencia si es otra cosa? Madrid: McGraw Hill. Aula Magna.
GRIMALT, Miquel; ALOMAR-GARAU, Gabriel y MARTIN-VIDE, Javier (2021). «Synoptic Causes of Torrential Rainfall in the Balearic Islands (1941-2010)». Atmosphere, 12, 1035. https://doi.org/10.3390/atmos12081035
HERRERA, Amparo (2021). Revisión de contenidos sobre el cambio climático en el currículo escolar. Seo-BirdLife. Recuperado de https://seo.org/wp-content/uploads/2021/05/Informe_-Curriculum_Escuelas_Cambio_Climatico_SEO_BirdLife.pdf [Consulta: 16 de abril de 2025].
HOFFMANN, Aline (2025). «Los impactos de las fake news en los estados democráticos y los impactos ambientales paralelos en Brasil y España». Sostenibilidad: Económica, Social y Ambiental, 7, 1-43. https://doi.org/10.14198/Sostenibilidad.26595
HUTAMA, Irsyad Adhi Waskita y NAKAMURA, Hithosi (2023). «Expanding the Conceptual Application of “Stop Disasters!” Game for Flood Disaster Risk Reduction in Urban Informal Settlements». En: SWASTO, D. F. et al. (eds.). Proceedings of the 6th International Conference on Indonesian Architecture and Planning (ICIAP 2022), 581-599. https://doi.org/10.1007/978-981-99-1403-6_38
INSTITUTO CARTOGRÁFICO VALENCIANO (ICV) (2025). Visor cartográfico. Recuperado de https://visor.gva.es/visor/ [Consulta: 16 de abril de 2025].
INTARAMUEAN, Mujalin; NONOMURA, Atsuko y BOONROD, Tum (2024). «Exploring the factors associated with final-year primary school students’ flood knowledge, risk perception, and preparedness in flood-prone areas of South Thailand». International Journal of Disaster Risk Reduction, 111, 1-14. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2024.104697
INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC) (2014). Climate Change 2013 and Climate Change 2014 (3 vols.). Recuperado de http://www.ipcc.ch/ [Consulta: 16 de abril de 2025].
INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC) (2022). Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Recuperado de https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/ [Consulta: 16 de abril de 2025].
JEFATURA DEL ESTADO (1984). Ley Orgánica 2/1984, de 26 de marzo, reguladora del derecho de rectificación. Madrid. BOE. Recuperado de https://www.boe.es/eli/es/lo/1984/03/26/2/con
JÉZÉQUEL, Aglaé; FADANDA, Davide; DROBINSKI, Philippe y LIONELLO, Piero (2025). «Extreme Event Attribution in the Mediterranean». International Journal of Climatology. https://doi.org/10.1002/joc.8799
JOINT RESEARCH CENTRE (JRC) (2022). JRC Peseta IV. European Commission. Recuperado de https://joint-research-centre.ec.europa.eu/projects-and-activities/peseta-climate-change-projects/jrc-peseta-iv_en
JORDÀ, Gabriel et al. (2024). Informe CLIVAR-SPAIN sobre el clima en España. Madrid: Ministerio para la Transición Ecológica y el Reto Demográfico. Recuperado de https://www.miteco.gob.es/content/dam/miteco/es/cambio-climatico/temas/impactos-vulnerabilidad-y-adaptacion/2024_INFORME_CLIVAR-SPAIN.pdf [Consulta: 16 de abril de 2025].
KIM, Kyongseok (2024). «Communicating Climate Change in the Era of Anxiety: Testing a Double-Moderated-Mediation Model». Environmental Communication, 18(7), 945-966. https://doi.org/10.1080/17524032.2024.2330004
LI, Ying; KIRCHENGAST, Gottfried; SCHWAERZ, Marc y YUAN, Yunbin (2023). «Monitoring sudden stratospheric warmings under climate change since 1980 based on reanalysis data verified by radio occultation, Atmos». Chem. Phys., 23, 1259-1284. https://doi.org/10.5194/acp-23-1259-2023
MA, Yanni; DIXON, Graham y HMIELOWSKI, Jay D. (2019). «Psychological reactance from reading basic facts on climate change: The role of prior views and political identification». Environmental Communication, 13(1), 71-86. https://doi.org/10.1080/17524032.2018.1548369
MARCÉN, Carmelo (2024). «Referentes del cambio climático». 20 Minutos. Recuperado de https://www.20minutos.es/medio-ambiente/blogs/la-cima2030/referentes-cambio-climatico-5652743/ [Consulta: 16 de abril de 2025].
MARTÍN-VIDE, Javier; MORENO-GARCÍA, María Carmen y LÓPEZ-BUSTINS, Joan A. (2021). «Synoptic causes of torrential rainfall in south-eastern Spain (1941-2017)». Geographical Research Letters, 47(1), 143-162. https://doi.org/10.18172/cig.4696
MARTINS, Bruno y NUNES, Adélia (2024). «Perception and attitude towards natural and human-made risks in Portugal in a school context». International Research in Geographical and Environmental Education. https://doi.org/10.1080/10382046.2024.2421084
METEORED (2024). Los cinco factores que potenciaron la magnitud de la DANA en Valencia, según expertos del CEAM. Recuperado de https://www.tiempo.com/noticias/actualidad/los-5-factores-que-potenciaron-la-magnitud-de-la-dana-en-valencia-segun-expertos-del-ceam.html [Consulta: 16 de abril de 2025).
MINISTERIO DE LA PRESIDENCIA, JUSTICIA Y RELACIONES CON LAS CORTES (2025). Anteproyecto de Ley Orgánica reguladora del derecho de rectificación. Gobierno de España. Recuperado de https://www.mpr.gob.es/servicios/participacion/audienciapublica/Paginas/2025/2024-2109%20LO%20D%20Rectificación/anteproyecto-de-leu-org-nica-reguladora-del-derech.aspx [Consulta: 16 de abril de 2025].
MINISTERIO DE LA PRESIDENCIA, RELACIONES CON LAS CORTES Y MEMORIA DEMOCRÁTICA (2021). Ley 7/2021, de 20 de mayo, de cambio climático y transición energética. Recuperado de https://www.boe.es/eli/es/l/2021/05/20/7 [Consulta: 16 de abril de 2025].
MIRÓ, Javier; ESTRELA, María; CORELL, David; GÓMEZ, Igor y LUNA, María Yolanda (2023). «Precipitation and drought trends (1952-2021) in a key hydrological recharge area of the eastern Iberian Peninsula». Atmospheric Research, 286. https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2023.106695
MONGE, Sergio y FERNÁNDEZ, Álex (2025). «Qué conocen y cómo se informan sobre el cambio climático los estudiantes universitarios: El caso de la Universidad del País Vasco (UPV/EHU)». Doxa Comunicación: Revista Interdisciplinar de Estudios de Comunicación y Ciencias Sociales, 41. https://doi.org/10.31921/doxacom.n41a2674
MOROTE, Álvaro-Francisco (2023). «Percepción y conocimiento del cambio climático en el ámbito educativo. Una representación social desde la Geografía». BARATARIA. Revista Castellano-Manchega de Ciencias Sociales, 34, 108-124. https://doi.org/10.20932/barataria.v0i34.674
MOROTE, Álvaro-Francisco; CAMPO, Benito y COLOMER, Juan Carlos (2021). «Percepción del cambio climático en alumnado de 4º del Grado en Educación Primaria (Universidad de Valencia, España) a partir de la información de los medios de comunicación». Revista Electrónica Interuniversitaria de Formación del Profesorado, 24(1), 131-144. https://doi.org/10.6018/reifop.393631
MOROTE, Álvaro-Francisco y MORENO, Juan Ramón (2021). «La percepción de los futuros docentes de Educación Secundaria sobre las implicaciones territoriales del cambio climático en destinos turísticos del litoral mediterráneo». Grand Tour. Revista de Investigaciones Turísticas, 23, 261-282.
MOROTE, Álvaro-Francisco y OLCINA, Jorge (2020). «El estudio del cambio climático en la Educación Primaria: una exploración a partir de los manuales escolares de Ciencias Sociales de la Comunidad Valenciana». Cuadernos Geográficos, 59(3), 158-177. http://dx.doi.org/10.30827/cuadgeo.v59i3.11792
MOROTE, Álvaro-Francisco y OLCINA, Jorge (2021). «La enseñanza del riesgo de inundación en Bachillerato mediante Sistemas de Información Geográfica (SIG). El ejemplo del PATRICOVA en la Comunidad Valenciana (España)». Anales de Geografía, 41(2), 431-461. https://dx.doi.org/10.5209/aguc.79344
MOROTE, Álvaro-Francisco y OLCINA, Jorge (2022). «El tratamiento de los riesgos naturales en los libros de texto de Ciencias Sociales (Educación Primaria). Una aproximación a las definiciones y problematización de las actividades». Cuadernos Geográficos, 61(2), 223-246. https://doi.org/10.30827/cuadgeo.v61i2.24389
MOROTE, Álvaro-Francisco y OLCINA, Jorge (2023). «Educando en el riesgo. Formación y propuestas didácticas para incrementar la resiliencia socio-territorial de la población escolar». Anales de Geografía de la Universidad Complutense, 43(2), 413-434. https://doi.org/10.5209/aguc.90582
MOROTE, Álvaro-Francisco y OLCINA, Jorge (2024). «La enseñanza de los riesgos naturales. Un análisis desde la Didáctica de la Geografía española (1980-2022)». Estudios Geográficos, 85(297), 1-21. https://doi.org/10.3989/estgeogr.2024.1110
MUNTHALI, Chimwemwe; OUTWATER, Anne H. y MKWINDA, Esmie (2023). «Assessing knowledge of emergency preparedness and its association with social demographic characteristics among people located in flood-prone areas of Chibavi and Chiputula in Mzuzu City, northern Malawi». International Journal of Disaster Risk Reduction, 101. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2023.104228
MUÑOZ, Cristian; SCHULTZ, David y VAUGHAN, Geraint (2020). «Midlatitude Climatology and Interannual Variability of 200- and 500-hPa Cut-Off Lows». Journal of Climate, 33(6), 2201-2222. https://doi.org/10.1175/JCLI-D-19-0497.1
NABIZADEH, Ebrahim; HASSANZADEH, Pedram; YANG, Da y BARNES, Elizabeth A. (2019). «Size of the Atmospheric Blocking Events: Scaling Law and Response to Climate Change». Geophysical Research Letters, 46(22), 13488-13499.
OLCINA, Jorge y BIENER, Samuel (2019). «¿Está cambiando el clima valenciano. Realidades e incertidumbres». En: OLCINA, Jorge y MOLTÓ, Enrique Alfonso (eds.). Climas y Tiempos en el País Valencià. Alicante, España: Publicaciones de la Universidad de Alicante, 162-170.
OLCINA, Jorge; MOROTE, Álvaro-Francisco y HERNÁNDEZ, María (2022). «Teaching Floods in the Context of Climate Change with the Use of Official Cartographic Viewers (Spain)». Water, 14(21), 1-20. https://doi.org/10.3390/w14213376
OLCINA, Jorge; MOROTE, Álvaro-Francisco y SOUTO, Xosé Manuel (2023). «Representaciones sociales y cambio climático en la Geografía escolar. Un estudio de caso desde la formación del profesorado». Scripta Nova. Revista Electronica de Geografia y Ciencias Sociales, 27(4), 1-32. https://doi.org/10.1344/sn2023.27.39948
OLCINA, Jorge; MARTÍ, Javier y SÁNCHEZ-ALMODÓVAR, Esther (2024). «Evolución reciente de precipitación y temperatura en la región mediterránea de la Península Ibérica: revisando la señal del calentamiento global a escala regional». Cuadernos Geográficos, 63(2), 51-73. https://doi.org/10.30827/cuadgeo.v63i2.28374
ORGANIZACIÓN DE LAS NACIONES UNIDAS (ONU) (2015a). Objetivos de Desarrollo Sostenible. Recuperado de https://www.un.org/sustainabledevelopment/es/objetivos-de-desarrollo-sostenible/ [Consulta: 16 de abril de 2025].
ORGANIZACIÓN DE LAS NACIONES UNIDAS (ONU) (2015b). Marco de Sendai para la Reducción del Riesgo de Desastres (2015-2030). Recuperado de https://www.unisdr.org/files/43291_spanishsendaiframeworkfordisasterri.pdf [Consulta: 16 de abril de 2025].
PASTOR, Francisca; VALIENTE, José Antonio y KHODAYAR, Samira (2020). «A Warming Mediterranean: 38 Years of Increasing Sea Surface Temperature». Remote Sensing, 12(17). https://doi.org/10.3390/rs12172687
PÉREZ-CUEVA, Alejandro J.; ARMENGOT, Rafael; FANSA, Ghaleb; NÚÑEZ, José Ángel y REVERT, Adrián (2025). «Estudio cronológico de los volúmenes de precipitación en las subcuencas de la rambla de Poyo en el episodio del 29 octubre de 2024». Investigaciones Geográficas, 84, 9-29. https://doi.org/10.14198/INGEO.30056
PICÓ, María José (2017). Periodismo ambiental: De la lucha ecologista al entorno digital. Barcelona: UOC.
PREECE, Jonathon R.; MOTE, Thomas L.; COHEN, Judah; WACHOWICZ, Lori J.; KNOX, John A.; TEDESCO, Marco y KOOPERMAN, Gabriel J. (2023). «Summer atmospheric circulation over Greenland in response to Arctic amplification and diminished spring snow cover». Nature Communications, 14(1), 3759. https://doi.org/10.1038/s41467-023-39466-6
PUTRA, Alfyananda Kurnia; SUMARMI, Sumarmi; IRAWAN, Listyo Yudha y TANJUNG, Ardyanto (2022). «Geography student knowledge of flood disaster risk reduction in Sampang, Indonesia». En: IDRIS, A. P. et al. (eds.). Exploring New Horizons and Challenges for Social Studies in a New Normal. Londres: Routledge, 33-37. https://doi.org/10.1201/9781003290865-7
RIVAS, Raquel de; VILCHES, Amparo y MAYORAL, Olga (2025). «Bridging the Gap: How Researcher-Teacher Collaboration Is Transforming Climate Change Education in Secondary Schools». Sustainability, 17. https://doi.org/10.3390/su17030908
ROCA, Esther; CARBONELL, Sara; CANAL, Josep M.; BARRACHINA, Mireia; GIRBÉS, Sandra; GINER, Elisenda y FLECHA, Ramón (2025). «Co-Creating Educational Action to Protect Children After DANA Floods in Spain». Sustainability, 17, 1542. https://doi.org/10.3390/su17041542
ROMERO, Joan y CAMARASA, Ana (2025). Cambio climático y territorio en el Mediterráneo ibérico: Efectos, estrategias y políticas. Valencia: Tirant lo Blanch.
ROSAS, María Eugenia y BARRIOS, Arturo (2017). «Comunicación de riesgo, cambio climático y crisis ambientales». Chasqui: Revista Latinoamericana de Comunicación, 136, 179-194. https://doi.org/10.16921/chasqui.v0i136.3294
SAIH (2024). Demarcación Hidrográfica del Júcar. Recuperado de https://saih.chj.es/docs/20241029-1104Informe-Episodio-C-version2.pdf [Consulta: 16 de abril de 2025].
SANTOS, Lorena (2018). «Los retos comunicativos de la sociedad global: La comunicación de riesgos y catástrofes naturales». Index Comunicación: Revista Científica en el Ámbito de la Comunicación Aplicada, 8(1), 297-299.
SERRANO, Roberto; MARTIN-VIDE, Javier y OLCINA, Jorge (2024). Cambio climático en España. Tirant Humanidades. Valencia: Tirant Humanidades.
STENDEL, Martin; FRANCIS, Jennifer; WHITE, Rachel; WILLIAMS, Paul D. y WOOLLINGS, Tim (2021). «The jet stream and climate change». En: LETCHER, T. M. (ed.). Climate Change (3a ed.). Ámsterdam: Elsevier, 327-357.
TAMAYO, Jorge y NÚÑEZ, José Ángel (2020). «Precipitaciones intensas en la Comunidad Valenciana: Análisis, sistemas de predicción y perspectivas ante el cambio climático». En: LÓPEZ-ORTIZ, María Inmaculada y MELGAREJO, Joaquín (eds.). Riesgo de inundación en España: Análisis y soluciones para la generación de territorios resilientes. Alicante: Servicio de Publicaciones de la Universidad de Alicante, 49-62.
UNIVERSIDAD DE VALENCIA (2024a). Delimitación Cartográfica de la DANA: Un recurso esencial para la gestión de emergencias. Recuperado de https://www.uv.es/uvweb/departamento-geografia/es/novedades-del-departamento/delimitacion-cartografica-dana-recurso-esencial-gestion-emergencias-1285923518578/Novetat.html?id=1286405031485 [Consulta: 16 de abril de 2025].
UNIVERSIDAD DE VALENCIA (2024b). Comunicat de la Universitat de València en relació amb la situació d’emergència per DANA. Recuperado de https://www.uv.es/uvweb/universitat/ca/fitxa-persona/comunicat-universitat-valencia-relacio-situacio-emergencia-dana-1285950309813/Novetat.html?id=1286404190338 [Consulta: 16 de abril de 2025].
VELÁSQUEZ, Gema y ALCÁNTARA, Irasema (2025). «Flood risk perception and preparedness in Nicaraguan educational contexts: A study of student perspectives». International Journal of Disaster Risk Reduction, 120, 1-18. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2025.105375
VICENTE, David; HERNANDO, Marta y GONZÁLEZ-PUENTE, Víctor (2024). «El obstruccionismo climático en redes sociales: Desinformación y ataques contra las voces de la ciencia». Zer, 29(56), 173-199. https://doi.org/10.1387/zer.25929
VICENTE, Sergio M. et al. (2025). «High temporal variability not trend dominates Mediterranean precipitation». Nature, 639, 658-666.
WANG, Lu; NIE, Ruihua; SLATER, Louise J.; XU, Zhonghou; GUAN, Dawei y YANG, Yifang (2023). «Education can improve response to flash floods». Science, 377(6613), 1391-1392. https://doi.org/10.1126/science.ade6616
WARD, P. J. et al. (2020). «Review article: Natural hazard risk assessments at the global scale». Natural Hazards and Earth System Sciences, 20, 1069-1096. https://doi.org/10.5194/nhess-20-1069-2020
WHITE, Gilbert F. (1974). Natural hazards, local, national, global. Oxford: Oxford University Press.
YILDIZ, Ayse; DICKINSON, Julie; PRIEGO-HERNANDEZ, Jacqueline y TEEUW, Richard (2022). «Children’s disaster knowledge, risk perceptions, and preparedness: A cross‐country comparison in Nepal and Turkey». Risk Analysis, 43(4), 747-761. https://doi.org/10.1111/risa.13937
ZARAGOZA, Ángela C. y MOROTE, Álvaro-Francisco (2024). «Conocimiento del alumnado de Educación Secundaria de Orihuela (España) sobre el riesgo de inundación». Didáctica Geográfica, 25, 35-60. https://doi.org/10.21138/DG.698
ZARAGOZA, Ángela C.; MOROTE, Álvaro-Francisco y HERNÁNDEZ, María (2024). «¿Cómo actuar ante una inundación? Percepción y experiencias del alumnado sobre educación preventiva». Papeles de Geografía, 70, 154-169. https://doi.org/10.6018/geografia.623971
Publicades
Com citar
Descàrregues
Funding data
-
Agencia Estatal de Investigación
Grant numbers PID2019-104480GB-100
Drets d'autor (c) 2025 Jorge Olcina, Álvaro-Francisco Morote

Aquesta obra està sota una llicència internacional Creative Commons Reconeixement-NoComercial 4.0.