Analistes simbòlics, jerarquia urbana y atracció de talent a les ciutats mundials espanyoles (2005-2019): una anàlisi a partir de l’EPA

Autors/ores

Resum

Aquest treball utilitza les microdades de l’Enquesta de població activa de l’INE entre 2005 i 2019 per analitzar el nivell de competències de la població ocupada, els processos de qualificació del mercat de treball de les ciutats mundials espanyoles (Madrid, Barcelona, València, Sevilla i Bilbao) i el paper que estan tenint les migracions de professionals i tècnics altament qualificats com a reflex de la seva capacitat diferencial per atreure talent extern. Seguint el marc conceptual proposat per Allen J. Scott de creixent polarització dels mercats de treball metropolitans entre una classe d’«analistes simbòlics» d’alta qualificació i una «subclasse de serveis», es consideraran els efectes que han tingut la profunda crisi que es va iniciar en 2009 i la recuperació subsegüent fins a 2019 en les tendències de canvi cap a una xarxa urbana menys privilegiada i més heteràrquica.

Paraules clau

ciutats globals, segon esglaó metropolità, jerarquia urbana, treballadors de el coneixement, atracció de talent, Enquesta de població activa

Referències

ALBERTOS, Juan Miguel (2019). «Trayectorias económicas de las regiones españolas en un escenario post-crisis: efectos de vecindad, especialización y aglomeración». Revista de Estudios Andaluces, 38, 8-27. https://doi.org/10.12795/rea.2019.i38.01

ALBERTOS, Juan Miguel y SÁNCHEZ HERNÁNDEZ, José Luis (2017). «Caracterización y especialización industrial y del terciario avanzado en las regiones españolas». En: FARINÓS, Joaquín y OLCINA, Jorge (eds.). Geografía regional de España. Espacios y comunidades. Valencia: Tirant Humanidades, 291-370.

ALONSO, William (1973). «Urban zero population growth». Daedalus, 109, 191-206.

BANCO DE ESPAÑA (2020). Boletín Estadístico, 2/2020. Madrid: Banco de España.

BARRIOS, Candelari; FLORES, Esther y MARTÍNEZ, María Ángeles (2017). «Patrones de convergencia en las regiones españolas: una aplicación de la metodología de Philpps-Sul». Revista de Estudios Regionales, 109, 165-190.

BEL, Germà y FAGEDA, Xavier (2008). «Getting there fast: Globalization, intercontinental flights and location of headquarters». Journal of Economic Geography, 8, 471-495. https://doi.org/10.1093/jeg/lbn017

BERGUA, José Ángel; PAC, David: BÁEZ, Juan Miguel y SERRANO, Cecilia (2016). «La clase creativa: una aproximación a la realidad española». Revista Internacional de Sociología, 74, 1-19. https://doi.org/10.3989/ris.2016.74.2.032

BOIX, Rafael y LAZZERETTI, Luciana (2012). «Las industrias creativas en España: una panorámica». Investigaciones Regionales, 22, 181-206.

CAMAGNI, Roberto y CAPELLO, Roberta (2015). «Second Rank City Dynamics: Theoretical Interpretations Behind Their Growth Potentials». European Planning Studies, 23, 1.041-1.053. https://doi.org/10.1080/09654313.2014.904994

CAMAGNI, Roberto; CAPELLO, Roberta y CARAGLIU, Andrea (2015). «The Rise of Second-Rank Cities: What Role for Agglomeration Economies?». European Planning Studies, 23, 1.069-1.089. https://doi.org/10.1080/09654313.2014.904999

CARAVACA, Inmaculada; GONZÁLEZ, Gema; FERNÁNDEZ, Víctor y GARCÍA, Antonio (2013). «Economía creativa en la aglomeración metropolitana de Sevilla: agentes, redes locales de colaboración y principales actuaciones». Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 63, 81-103. https://doi.org/10.21138/bage.1607

CASTELLS, Manuel (1996). The Information Age: Economy, Society and Culture, Cambridge Mass.: Blackwell. [Ed. cast. (1997). La era de la información: economía, sociedad y cultura. Madrid: Alianza Editorial].

DANIELS, Peter W. y BRYSON, John, R. (2002). «Manufacturing Services and Servicing Manufacturing: Knowledge-based Cities and Changing Forms of Production». Urban Studies, 39, 977-991. https://doi.org/10.1080/00420980220128408

DERUDDER, Ben; TAYLOR, Peter. J. y NI, Pengfei (2010). «Pathways of Change: Shifting Connectivities in the World City Network, 2000-08». Urban Studies, 47, 1.861-1.877. https://doi.org/10.1177/0042098010372682

DIJKSTRA, Lewis; GARCILAZO, Enrique y MCCANN, Philip (2013). «The Economic Performance of European Cities and City Regions: Myths and Realities». European Planning Studies, 21, 334-354. https://doi.org/10.1080/09654313.2012.716245

ESCOLANO, Severino y ESCALONA, Ana (2017). Especialización, concentración y aglomeración espacial. Documents d’Anàlisi Geogràfica, 63 (1), 55-80. https://doi.org/10.5565/rev/dag.328

ESPON (2012a). TIGER – Territorial Impact of Globalization for Europe and its Regions, Final Report. Luxemburgo: ESPON Coordination Unit.

ESPON (2012b). SGPTD – Secondary Growth Poles and Territorial Development in Europe: Performance, Policies and Prospects. Luxemburgo: ESPON Coordination Unit.

FERIA, José María (2013). «Hacia una taxonomía de las áreas metropolitana españolas». Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 63, 499-506. https://doi.org/10.21138/bage.1618

FLORIDA, Richard (2002). The Rise of the Creative Class. And How It’s Transforming Work, Leisure, Community and Everyday Life. Nueva York: Basic Books. https://doi.org/10.25071/1705-1436.180

FLORIDA, Richard (2007). The Flight of the Creative Class. The New Global Competition for Talent. Nueva York: Basic Books.

FRIEDMANN, John (1986). «The World City Hypothesis». Development and Change, 17, 69-83.

FUJITA, Masahisa; KRUGMAN, Paul y VENABLES, Anthony (1999). The Spatial Economy. Cambridge Mass.: MIT Press.

GAWC (varios años). The world according the GaWC. Loughborough University, Group of Analysis in World Cities. Recuperado de https://www.lboro.ac.uk/gawc/gawcworlds.html

GLAESER, Edward L. (2011). Triumph of the city. Nueva York: Penguin Press.

GRAHAM, Daniel y SPENCE, Nigel (1995). «Contemporary Deindustrialisation and Tertiarisation in the London Economy». Urban Studies, 32 (6), 885-911. https://doi.org/10.1080/00420989550012708

HERNÁNDEZ, E. Macarena y USABIAGA, Carlos (2016). Análisis del crecimiento económico y la convergencia: aplicaciones para las comunidades autónomas españolas. Cuadernos de Investigación 6. Sevilla: Consejería de Hacienda y Administración Pública, Junta de Andalucía. Recuperado de https://www.juntadeandalucia.es/export/drupaljda/publicacion/19/01/CuadernosInvestigacion_6.pdf

KNOX, Paul L. y TAYLOR, Peter J. (eds.) (1995). World Cities in a World-System. Cambridge: Cambridge University Press.

LOIS, Rubén y PIÑEIRA, María José (2017). «El modelo territorial y urbano resultante. Un sistema urbano metropolitano más formal que funcional y activo». En: FARINÓS, Joaquín y OLCINA, Jorge (eds.). Geografía regional de España. Espacios y comunidades. Bases para una regionalización renovada del territorio español. Valencia: Tirant Humanidades, 427-507.

MARKUSEN, Ann; LEE, Yoong-Sook y DI GIOVANNA, Sean (eds.) (1999). Second-Tier Cities: Rapid Growth Beyond the Metropolis. Minneapolis: University of Minnesota Press.

MCCANN, Philip y ACS, Zoltan J. (2011). «Globalization: Countries, cities and multinationals». Regional Studies, 45, 17-32. https://doi.org/10.1080/00343404.2010.505915

MEIJERS, Evert J. y BURGER, Martijn J. (2015). «Stretching the concept of “borrowed size”». Urban Studies, 54, 269-291. https://doi.org/10.1177/0042098015597642

MEIJERS, Evert J.; BURGER, Martijn J. y HOOGERBRUGGE, Marloes M. (2016). «Borrowing size in networks of cities: City size, network connectivity and metropolitan functions in Europe». Papers in Regional Science, 95, 181-198. https://doi.org/10.1111/pirs.12181

MÉNDEZ, Ricardo (2006). «Las mutations des marchés métropolitaines du travail: realités et mythes dans la región de Madrid». En: MÉNDEZ, R. (ed.). Géographie de l’Espagne. París: L’Harmattan, 137-162.

MÉNDEZ, Ricardo (2008). «Transformaciones del sistema productivo y nuevas formas metropolitanas. Una propuesta interpretativa». En: RAMÍREZ, B. R. (coord.). Formas territoriales. Visiones y perspectivas desde la teoría. México: Universidad Autónoma Metropolitana, 175-205.

MÉNDEZ, Ricardo (2013). «Economía del conocimiento y nuevos contrastes territoriales en España: una perspectiva multiescalar». Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 63, 7-32. https://doi.org/10.21138/bage.1604

MÉNDEZ, Ricardo y SÁNCHEZ, Simón (2010). «Spanish cities in the knowledge economy: Theoretical debates and empirical evidence». European Urban and Regional Studies, 18, 136-155. https://doi.org/10.1177/0969776410381039

MÉNDEZ, Ricardo; MICHELINI, Juan J.; PRADA, José y TÉBAR, Jesús (2012). «Economía creativa y desarrollo urbano en España: una aproximación a sus lógicas espaciales». Eure, 113, 5-32. https://doi.org/10.4067/s0250-71612012000100001

MUSTERD, Sako y MURIE, Alana (2010). Making competitive cities. Pathways, actors and policies. Londres: Blackwell.

MUSTERD, Sako; BONTJE, Marco y ROUWENDAL, Jan (eds.) (2016). Skills and cities. Oxon y Nueva York: Routledge-Regional Studies Association.

NI, Pengfei y KRESL Peter (2010). The global urban competitiveness report – 2010. Cheltenham: Edward Elgar.

PAREJA, Montserrat y TURMO, Joaquín (2013). «La necesaria transformación del modelo productivo en España: el papel del territorio». Documents d’Anàlisi Geogràfica, 59, 455-479. https://doi.org/10.5565/rev/dag.59

PARKINSON, Michael; MEEGAN, Richard y KARECHA, Jay (2015). «City Size and Economic Performance: Is Bigger Better, Small More Beautiful or Middling Marvellous?». European Planning Studies, 23, 1.054-1.068. https://doi.org/10.1080/09654313.2014.904998

ROZENBLAT, Céline (2007). «Les villes mediterranéennes dans la structuration du système des villes européennes». Treballs de la Societat Catalana de Geografia, 63, 147-166. Recuperado de https://publicacions.iec.cat/repository/pdf/00000048/00000041.pdf

ROZENBLAT, Céline y CICILLE, Patricia (2003). Les villes europeennes. Analyse comparative. Montpellier: Université de Montpellier III.

SÁNCHEZ, Simón (2017). «The mobility of “creative workers” and their potential contribution to the recovery of old industrial cities in Spain». The Town Planning Review, 88, 83-107. https://doi.org/10.3828/tpr.2017.8

SÁNCHEZ, Simón y ARELLANO, Alfonso (2010). «Aproximación a la economía del conocimiento en las ciudades españolas a través de la Muestra Continua de Vidas Laborales: aspectos metodológicos y avance de resultados». Colección de Estudios Económicos – FEDEA, 10, 1-42.

SÁNCHEZ, Simón y ARELLANO, Alfonso (2012). «El empleo en la economía del conocimiento en España: características socioprofesionales y patrones de distribución territorial». Scripta Nova. Revista Electrónica de Geografía y de Ciencias Sociales, 399, 1-17.

SÁNCHEZ, Simón; MÉNDEZ, Ricardo y ARELLANO, Alfonso (2014). «Creative economy and employment quality in large urban areas in Spain». Urban Geography, 35, 264-289. https://doi.org/10.1080/02723638.2013.876145

SÁNCHEZ MORAL, Simón; ARELLANO, Alfonso y DÍEZ, Roberto (2018). «Interregional mobility of talent in Spain: The role of job opportunities and qualities of places during the recent economic crisis». Environment and Planning A, 50 (4), 789-808. https://doi.org/10.1177/0308518x18761151

SASSEN, Saskia (1991). The Global City: New York, London, Tokyo. Princeton: Princeton University Press. https://doi.org/10.7440/res10.2001.14

SASSEN, Saskia (1994). Cities in a World Economy. Thousand Oaks: Pine Forge Press.

SCOTT, Allen J. (1988). «Flexible production systems and regional development: The rise of new industrial spaces in North America and western Europe». International Journal of Urban and Regional Research, 12 (2), 171-186. https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.1988.tb00448.x

SCOTT, Allen J. (2006). «Creative cities: conceptual issues and policy questions». Journal of Urban Affairs, 28, 1-17. https://doi.org/10.1111/j.0735-2166.2006.00256.x

SCOTT, Allen J. (2012). A World in Emergence. Cities and regions in the 21st Century. Cheltenham, RU / Northampton, MA, EE. UU.: Edward Elgar.

SMITH, David A. y TIMBERLAKE, Michael (1995). «Cities in global matrices: towards mapping the world-system’s city system». En: KNOX, Paul L. y TAYLOR, Peter J. (eds.). World Cities in a World-System. Cambridge: Cambridge University Press, 79-97. https://doi.org/10.1017/cbo9780511522192.006

TAYLOR, Peter J. (2001). «Specification of the World City Network». Geographical Analysis, 33, 181-194.

TAYLOR, Peter J. (2003). World City Network: a global urban analysis. Londres: Routledge.

TAYLOR, Peter J. (2012). «The Interlocking Network Model». En: DERUDDER, Ben; HOYLER, Michael; TAYLOR, Peter J. y WITLOX, Frank (eds.). International Handbook of Globalization and World Cities. Cheltenham: Edward Elgar, 51-63. https://doi.org/10.4337/9781781001011

TAYLOR, Peter J.; CATALANO, Gilda, y WALKER, David R. F. (2002). «Measurement of the World City Network». Urban Studies, 39, 2.367-2.376. https://doi.org/10.1080/00420980220080011

TAYLOR, Peter J.; HOYLER, Michael y SÁNCHEZ, Simón (2015). «European Cities in Globalization: A Comparative Analysis Based on the Location Strategies of Advanced Producer Services». En: CUADRADO ROURA, Juan R. Service industries and regions. Berlín y Heidelberg: Springer, 285-304. https://doi.org/10.1007/978-3-642-35801-2_12

Biografia de l'autor/a

Juan Miguel Albertos Puebla, Universitat de València

Departament de Geografia

Área de Geogafia Humana

Catedrático de Universidad

Publicades

2021-04-30

Com citar

Albertos Puebla, J. M. (2021). Analistes simbòlics, jerarquia urbana y atracció de talent a les ciutats mundials espanyoles (2005-2019): una anàlisi a partir de l’EPA. Documents d’Anàlisi Geogràfica, 67(3), 495–519. https://doi.org/10.5565/rev/dag.663

Descàrregues

Les dades de descàrrega encara no estan disponibles.