Arrels reinventades: la resignificació de la ruralitat en el marc dels processos de gentrificació

Autors/ores

  • Laia Aleu Barnadas Universitat de Barcelona
  • Jesús Rojas Arredondo Universitat Autònoma de Barcelona

Resum

Aquest article estudia la resignificació de la ruralitat en un context de revalorització cultural i econòmica que podria desencadenar processos de gentrificació rural. Aquest propòsit s’aborda des dels gustos i les preferències de les classes mitjanes urbanes establertes al camp i se centra en com la idealització de les realitats rurals opera intersubjectivament i políticament. S’han fet entrevistes semiestructurades individuals a nouvinguts i a segones residències al poble de Sant Joan de les Abadesses (Catalunya, Espanya), que s’han analitzat qualitativament utilitzant l’anàlisi temàtica discursiva. Els resultats suggereixen que el desplegament de la vida rural idíl·lica expressa les lògiques del capitalisme contemporani, que funciona com un mecanisme simbòlic de distinció social i capitalitza els malestars estructurals. La fugida de les pressions de la vida urbana reinventa psicosocialment la ruralitat segons la paradoxa de desitjar desenvolupar-hi una vida simbòlicament ancorada en el passat i vinculada a allò essencial, però estructuralment modernitzada.

Paraules clau

gentrificació rural, idil·li rural, consum simbòlic, neorural, Catalunya

Referències

ALBAREDA SALVADÓ, Joaquim i FERRER, Joan (1995). «Sant Joan de les Abadesses». Quaderns de la Revista de Girona, 32 (57).

AJUNTAMENT DE LA BARONAL VILA DE SANT JOAN DE LES ABADESSES. https://www.santjoandelesabadesses.cat/ [Consulta: 26 d’abril de 2020].

AJUNTAMENT DE LA BARONAL VILA DE SANT JOAN DE LES ABADESSES I CONSELL COMARCAL DEL RIPOLLÈS (2007). Agenda 21 Local de Sant Joan de les Abadesses. Document l: Memòria Descriptiva I Diagnosi Estratègica. Sant Joan de les Abadesses: DEPLAN SL.

ALONSO, Pablo (2017). «Heritage and rural gentrification in Spain: The case of Santiago Millas». International Journal of Heritage Studies, 23 (2), 125-140. https://doi.org/10.1080/13527258.2016.1246468

AMIGOT LEACHE, Patricia i MARTÍNEZ SORDONI, Laureano (2013). «Gubernamentalidad neoliberal, subjetividad y transformación de la universidad. La evaluación del profesorado como técnica de normalización». Athenea Digital. Revista de Pensamiento e Investigación Social, 13 (1), 99-120. https://doi.org/10.5565/rev/athenead/v13n1.1046

BAUDRILLARD, Jean (1970). La sociedad de consumo. Sus mitos, sus estructuras. Madrid: Siglo XXI.

BELL, David (2006). «Variations on the rural idyll». A: CLOKE, Paul; MARSDEN, Terry i MONNEY, Patrick, H. (eds.). Handbook of rural studies. Londres: SAGE Publications, 149-161.

BIFO, Franco Berardi (2010). Generación post-alfa. Patologías e imaginarios en el semiocapitalismo. Buenos Aires: Tinta Limón Editores.

BOURDIEU, Pierre (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. Londres: Routledge.

BRAUN, Virginia i CLARKE, Victoria (2006). «Using thematic analysis in psychology». Qualitative Research in Psychology, 3 (2), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa

BRAUN, Virginia i CLARKE, Victoria (2013). Successful qualitative research. Londres: Sage.

BURR, Vivien (1997). Introducció al construccionisme social. Badalona: Edicions Proa.

CARROSIO, Giovanni; MAGNANI, Natalia i OSTI, Giorgio (2019). «A mild rural gentrification driven by tourism and second homes. Cases from Italy». Sociologia Urbana e Rurale, 119, 29-45. https://doi.org/10.3280/SUR2019-119003

CLARK, Eric (2005). «The order and simplicity of gentrification: a political challenge». A: ATKINSON, R. i BRIDGE, G. (eds.). Gentrification in a global context: the new urban colonialism. Londres: Routledge, 261-269. https://doi.org/10.4324/9780203392089_chapter_16

CLOKE, Paul i MILBOURNE, Paul (1992). «Deprivation and lifestyles in rural Wales II: rurality and the cultural dimension». Journal of Rural Studies, 8, 359-371. https://doi.org/10.1016/0743-0167(92)90050-g

DENZIN, Norman Kent i LINCOLN, Yvonna Sessions (eds.) (1994). Handbook of qualitative research. Thousand Oaks (Ca.): Sage.

DI MASSO, Andrés (2019). «Gentrificación. Procesos e impactos psicosociales en dos barrios de Barcelona». Manuscrit inèdit, Departament de Psicologia Social i Quantitativa, Universitat de Barcelona, Barcelona.

DI MASSO, Andrés; JORQUERA, Víctor; ROPERT, María Teresa i VIDAL, Tomeu (2021). «Gentrification and the creative destruction of sense of place: A psychosocial exploration of urban transformations in Barcelona». A: RAYMOND, Cristopher; MANZO, Lynne; WILLIAMS, Daniel; DI MASSO, Andrés i WIRTH, Timo von (eds.). Changing senses of place: Navigating global challenges. Cambridge: Cambridge University Press.

GASCÓN, Jordi i CAÑADA, Ernest (coords.) (2016). Turismo residencial y gentrificación rural. Tenerife: PASOS i Foro de Turismo Responsable.

GERGEN, Kenneth J. (1985). «Theory of the self: Impasse and evolution». A: BERKOWITZ, Leonard (ed.). Advances in experimental social psychology. Nova York: Academic Press, 49-115.

GIANNINI, Humberto (1987). «Hacia una arqueología de la experiencia». A: GIANNINI, Humberto (ed.). La “reflexión” cotidiana. Hacia una arqueología de la experiencia. Santiago de Xile: Universitaria, 15-42.

GLASER, Barney G. i STRAUSS, Anselm (1967). The discovery of grounded theory: strategies for qualitative research. Londres: Weidenfeld and Nicolson.

HALFACREE, Keith (1993). «Locality and social representation: space, discourse and alternative definitions of the rural». Journal of Rural Studies, 9, 23-37. https://doi.org/10.1016/0743-0167(93)90003-3

HALFACREE, Keith (1995). «Talking about rurality: social representations of the rural as expressed by residents of six English parishes». Journal of Rural Studies, 11, 1-20. https://doi.org/10.1016/0743-0167(94)00039-c

HALFACREE, Keith (2010). «Reading rural consumption practices for difference: boltholes, castles and life-rafts». Culture Unbound, 2 (2), 241-263. https://doi.org/10.3384/cu.2000.1525.10214241

HALFACREE, Keith (2018). «From Ambridge to the world? Class returns to rural population geographies». Dialogues in Human Geography, 8 (1), 26-30. https://doi.org/10.1177/2043820617752003

HARVEY, David (1989). «From managerialism to entrepreneurialism: The transformation in urban governance in late capitalism». Geografiska Annaler. Series B, Human Geography, 71 (1), 3-17. https://doi.org/10.1080/04353684.1989.11879583

HARVEY, David (2004). «The “new” imperialism. Accumulation by dispossession». Socialist Register, 40, 63-87.

HARVEY, David (2017). Ciudades rebeldes: del derecho a la ciudad a la revolución urbana. Madrid: Akal. https://doi.org/10.35428/cds.v0i1.11

HINES, J. Dwight (2010). «Rural Gentrification as Permanent Tourism: The Creation of the “New” West Archipelago as Postindustrial Cultural Space». Environment and Planning D: Society and Space, 28 (3), 509-525. https://doi.org/10.1068/d3309

HORTON, John (2008). «Postman Pat and me: Everyday encounters with an icon of idyllic rurality». Journal of Rural Studies, 24 (4), 399-408. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2008.03.013

IDESCAT. https://www.idescat.cat/ [Consulta: 19 de juny de 2020].

INE (2021). «Alteraciones de los municipios en los censos de población desde 1842». Madrid: Instituto Nacional de Estadística. Recuperat de https://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=3&codigoProvincia=17&codigoMunicipio=167&btnBuscarCod=Consultar+selecci%F3n.

INSTITUT CARTOGRÀFIC I GEOLÒGIC DE CATALUNYA (2019). Mapa de comarques Hipsomètric [Il·lustració]. Recuperat de https://www.icgc.cat/L-ICGC/Sobre-l-ICGC/Recursos-didactics/Mapes-de-comarques.

JAGER, Michael (1986). «Class definition and the esthetics of gentrification: Victoriana in Melbourne». A: SMITH, Neil i WILLIAMS, Peter (eds.). Gentrification of the City. Londres: Allen & Unwin, 78-91.

LACOUR, Claude i PUISSANT, Sylvette (2007). «Re-urbanity: Urbanising the rural and ruralising the urban». Environment and Planning A, 39 (3), 728-747. https://doi.org/10.1068/a37366

LEY, David (1996). The New Middle Class and the Remaking of the Central City. Oxford: Oxford University Press.

LEY, David (2003). «Artists, Aestheticisation and the Field of Gentrification». Urban Studies, 40 (12), 2.527-2.544. https://doi.org/10.1080/0042098032000136192

MEJÍA, Julio (2000). «El muestreo en la investigación cualitativa». Investigaciones Sociales, 4 (5), 165-180. https://doi.org/10.15381/is.v4i5.6851

MILLS, C. A. (1988). «“Life on the upslope”: the postmodern landscape of gentrification». Environment and Planning. Society and Space, 6, 169-189. https://doi.org/10.1068/d060169

ORTÍ, Alfonso (1994). «La estrategia de la oferta en la sociedad neocapitalista de consumo: génesis y praxis de la investigación de la demanda». Política y Sociedad, Sociología del Consumo, 16, 37. Recuperat de https://revistas.ucm.es/index.php/POSO/article/view/POSO9494120037A.

PATTON, Michael Quinn (1990). Qualitative Evaluation and Research Method (2a ed.). Londres: Sage.

PEDREÑO, Andrés (2013). Que no sean como nosotros. Trayectorias formativo-laborales de los hijos de familias inmigrantes en el campo murciano. Múrcia: Editum Ediciones de la Universidad de Murcia.

PHILLIPS, Martin (1993). «Rural gentrification and the processes of class colonisation». Journal of Rural Studies, 2, 123-140. https://doi.org/10.1016/0743-0167(93)90026-g

PHILLIPS, Martin; FISH, Rob i AGG, Jennifer (2001). «Putting together ruralities: towards a symbolic analysis of rurality in the British mass media». Journal of Rural Studies, 17 (1), 1-27. https://doi.org/10.1016/S0743-0167(00)00015-2

PHILLIPS, Martin; SMITH, Darren i DUER, Hannah Brooking Mara (2020). «Idyllic ruralities, displacement and changing forms of gentrification in rural hertfordshire, England». Documents d’Analisi Geografica, 66 (2), 259-287. https://doi.org/10.5565/rev/dag.604

RIPOLLÈS (n. d.). [Il·lustració]. Recuperat de https://municipiscatalans.com/inici/comarques%20de%20girona/ripolles/index.html.

RIVERA, María Jesús (2009). «La neorruralidad y sus significados. El caso de Navarra». Revista Internacional de Sociología, 67 (2), 413-433. https://doi.org/10.3989/RIS.2008.05.11

ROVIRA, Esther; GARCIA, Joan i TALLANT, Montserrat. (2014). «Sant Joan, poble turístic». SJA. La Revista de la Gent de Sant Joan de les Abadesses, 8, 6-10.

RYE, John (2006). «Rural youths’ images of the rural». Journal of Rural Studies, 25 (4), 409-421. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2006.01.005

SALAMANCA, Ana Belén i MARTÍN-CRESPO, María Cristina (2007). «El diseño en la investigación cualitativa». Nure Investigación, 27.

SANDOVAL, Juan; EMA, José Enrique i GARCÍA, Silvia (2003). «Fijaciones políticas y trasfondo de la acción: movimientos dentro/fuera del socioconstruccionismo». Política y Sociedad, 40 (1), 71-86. Recuperat de https://revistas.ucm.es/index.php/POSO/article/view/POSO0303130071A.

SEQUERA, Jorge (2013). Las políticas de gentrificación en la ciudad neoliberal. Nuevas clases medias, producción cultural y gestión del espacio público. El caso de Lavapiés en el centro histórico de Madrid (tesi doctoral). Universidad Complutense de Madrid.

SHORT, Brian (2006). «Idyllic ruralities». A: CLOKE, Paul; MARSDEN, Terry i MONNEY, Patrick, H. (eds.). Handbook of rural studies. Londres: SAGE Publications, 134-148.

SMITH, Neil (1979). «Gentrification and capital: theory, practice and ideology in Society Hill». Antipode, 11, 139-155.

SMITH, Neil (2012). La nueva frontera urbana: ciudad revanchista y gentrificación. Madrid: Traficantes de Sueños.

SMITH, Darren i PHILLIPS, Martin (2001). «Socio-cultural representations of greentrified Pennine rurality». Journal of Rural Studies, 17, 457-469. https://doi.org/10.1016/s0743-0167(01)00014-6

SOLANA-SOLANA, Miguel (2010). «Rural gentrification in Catalonia, Spain: a case study of migration, social change and conflicts in the Empordanet area». Geoforum, 41, 508-517. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2010.01.005

SORANDO, Daniel i ARDURA, Álvaro (2016). First we take Manhattan. La destrucción creativa de las ciudades. Madrid: Los Libros de la Catarata.

TAYLOR, Steven J. i BOGDAN, Robert (1987). Introducción a los métodos cualitativos de investigación. Barcelona: Paidós.

TERRA DE COMTES I ABATS – RIPOLLÈS. http://www.terradecomtes.cat/ [Consulta: 2 de febrer de 2020].

VAN DAM, Frank; HEINS, Saskia i ELBERSEN, Berien (2002). «Lay discourses of the rural and stated and revealed preferences for rural living. Some evidence of the existence of a rural idyll in the Netherlands». Journal of Rural Studies, 18 (4), 461-476. https://doi.org/10.1016/S0743-0167(02)00035-9

VAN-DIJK, Teun (2016). «Análisis Crítico del Discurso». Revista Austral de Ciencias Sociales, 30, 203-222. https://doi.org/10.4206/rev.austral.cienc.soc.2016.n30-10

VEPSÄLÄINEN, Mia i PITKÄNEN, Kati (2010). «Second home countryside. Representations of the rural in Finnish popular discourses». Journal of Rural Studies, 26 (2), 194-204. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2009.07.002

VIRNO, Paolo (2001). «Do you remember counterrevolution?». Revista Contrapoder, 4, 1-13.

WALKER, Peter i FORTMANN, Louise (2003). «Whose landscape? A political ecology of the “exurban” Sierra». Cultural Geographies, 10, 469-491. https://doi.org/10.1191/1474474003eu285oa

WATKINS, Francine i JACOBY, Ann (2007). «Is the rural idyll bad for your health? Stigma and exclusion in the English countryside». Health & Place, 13 (4), 851-864. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2007.02.002

WETHERELL, Margaret i POTTER, Jonathan (1996). «El análisis del discurso y la identificación de los repertorios interpretativos». A: GORDO, Ángel J. i LINAZA, Jose Luis (eds.). Psicologías, discursos y poder (PDP). España: Visor, 63-78.

WILLIG, Carla (2008). Introducing qualitative research in Psychology. Maidenhead: Open University.

WOODS, Michael (2011). Rural. Londres: Routledge.

YARWOOD, Richard (2005). «Beyond the Rural Idyll: Images, Countryside Change and Geography». Geography (Sheffield, England), 90 (1), 19-31. https://doi.org/10.1080/00167487.2005.12094114

ZUKIN, Sharon (1996). «Space and Symbols in an Age of Decline». A: KING, Anthony D. (ed.). Re-Presenting the City. Londres: Palgrave. https://doi.org/10.1007/978-1-349-24439-3_3

ZUKIN, Sharon (1998). «Urban Lifestyles: Diversity and Standardisation in Spaces of Consumption». Urban Studies, 35 (5-6), 825-839. https://doi.org/10.1080/0042098984574

ZUKIN, Sharon (2010). Naked city. The death and life of authentic urban places. Nova York: Oxford University Press.

Biografia de l'autor/a

Laia Aleu Barnadas, Universitat de Barcelona

Doctoranda i investigadora col·laboradora al Departament de Psicologia Social i Quantitativa de la Universitat de Barcelona

Publicades

18-05-2022

Descàrregues

Les dades de descàrrega encara no estan disponibles.