La configuración de los circuitos «de proximidad» en el sistema alimentario: tendencias evolutivas
Resumen
La organización espacial del sistema alimentario supone una división del trabajo y del capital entre lugares a lo largo de las cadenas productivas, cuyas conexiones se dan mediante los flujos (de capital, de mercancías, de información, de tecnología, etc.) necesarios para la producción y la circulación del excedente. Los «circuitos de proximidad» comprenderían aquellos flujos orientados hacia los mercados locales y regionales, cuyas características estarían vinculadas a una mayor cercanía con el origen natural de los alimentos y a una gran participación de pequeños agentes (economía familiar, artesanal, etc.). A pesar de estar presionados por una tendencia de alargamiento —impuesta al sistema alimentario por el desarrollo de las fuerzas productivas—, estos circuitos podrían incrementar la apropiación territorial de la renta gracias a la concentración espacial de funciones o a la explotación de la calidad superior de los productos de la tierra. Los beneficios dependerían de la renta diferencial lograda por los agentes locales o regionales.
Palabras clave
sistema alimentario, artificialización, circuitos de proximidad, cooperación espacial, apropiación territorial de la rentaCitas
CABEDO, C. L. (2007). «El sabor de la naturaleza. Estrategias de desarrollo en espacios naturales protegidos». IX Congreso Español de Sociología. Poder, Cultura y Civilización. Barcelona.
CALDENEY, P. (1998). La nueva economía agroalimentaria. Madrid: Agrícola Española.
CASTILLO, R. A. (2005). «Dinâmica regional e circuitos espaciais de produtos agrícolas no Brasil». Anais do VI Encontro da Associação Nacional de Pós-Graduação e Pesquisa em Geografia. Fortaleza (Brasil).
CONTRERAS, J.; ARNÁIZ, M. G. (2005). Alimentación y cultura: Perspectivas antropológicas. Barcelona: Ariel.
COOK, I.; CRANG, P. (1996). «The world on a plate. Culinary culture, displacement and geographical knowledges». Journal of Material Culture, Londres: vol. 1 (2), p. 131-153.
DAVIS, J. H.; GOLDBERG, R. A. (1957). A concept of agribusiness. Boston: Harvard University.
DIAS, J. (2005). A construção institucional da qualidade em produtos tradicionais. Rio de Janeiro: UFRRJ.
GROSSBERG, L. (1995). «The Space of Culture, The Power of Space». En: CHAMBERS, I.; CURTI, L. The Post-Colonial Question: Common Skies Divided Horizons. Londres: Routledge, p. 169-188.
JESÚS, G. M. de (1991). O lugar da feira livre na grande cidade capitalista: Conflito, mudança e persistência. Rio de Janeiro: UFRJ.
MALASSIS, L. (1973). Économie Agroalimentaire. Tomo I, Économie de la consommation et de la production agroalimentaire. París: Cujas.
MALUF, R. S. (2004). «Mercados agroalimentares e a agricultura familiar no Brasil: agregação de valor, cadeias integradas e circuitos regionais». Ensaios FEE. Porto Alegre (Brasil), vol. 25 (1), p. 299-322.
MALUF, R. S.; COSTA, C. (1999). «Diretrizes para uma política municipal de segurançaalimentar e nutricional». Revista Pólis, São Paulo, 38, p. 17-53. MAULEON, J. R. (2007). «Sistemas alimentarios en España. Elementos clave de su estructura y dinamismo». IX Congreso Español de Sociología. Poder, Cultura y Civilización. Barcelona.
MIOR, L. C. (2005). Agricultores familiares, agroindústrias e redes de desenvolvimento rural. Chapecó (Brasil): ARGOS.
MONTAGUT, X.; VIVAS, E. (coords.) (2006) ¿Adónde va el comercio justo? Modelos y experiencias. Barcelona: Icaria.
NORTH, D. C. (1990). Institutions, institutional change and economic performance. Cambridge: University Press.
POLAIN, J. P. (2004). Sociologias da alimentação. Os comedores e o espaço social alimentar. Florianópolis: EDUFSC. Traducción de Rossana Pacheco, Carmen Rial y Jaimir Conte.
ROIG, J. M. (2007). La industria agroalimentaria en Cataluña: Localización, estructura financiera y estrategias empresariales de innovación y exportación. Barcelona: CREDAUPC-IRTA, Parc Mediterrani de la Tecnologia, Campus del Baix Llobregat.
SÁNCHEZ, J.-E. (1991). Espacio, economía y sociedad. Madrid: Siglo XXI.
SANTOS, M. (1966). Croissance démographique et consummation alimentaire danas les pays sous-developpés. París: Centre de documentation universitaire, vol. 2.
SANTOS, M. (1971). Les villes du Tiers-Monde. París: Éditions M.-Th. Génin, Librairies Techniques.
SANTOS, M. (1975). L’espace partagé les deux circuits de l’économie urbaine des pays sousdéveloppés. París: Éditions M.-Th. Génin, Librairies Techiniques.
SANTOS, M. (1979). O espaço dividido. Os dois circuitos da economia urbana dos países subdesenvolvidos. Rio de Janeiro: Francisco Alves ed.
SANTOS, M. (2000). La naturaleza del espacio: Técnica y tiempo, razón y emoción. Barcelona: Ariel. Traducción de Maria Laura Silveira.
SANTOS, M.; SILVEIRA, M. L. (orgs.) (2001). O Brasil. Território e Sociedade no início do século XXI. Rio de Janeiro: Record.
TULLA I PUJOL, A. (1993). Procés de transformació agrària en àrees de muntanya. Barcelona: Institut Cartogràfic de Catalunya.
VERGAPOULOS, K. (1986). «Preço de produção e sistema mecanizado». En: AMIN, S.; VERGAPOULOS, K: A questão agrária e o capitalismo. Rio de Janeiro: Paz e Terra. Traducción de Beatriz Resende.
WILLIAMSON, O. (1985). The economic institutions of capitalism. Nueva York: The Free Press.
WILKINSON, J. (1999). «Perfis emergentes no setor agroalimentar». En: MALUF, R.;
WILKINSON, J. (orgs.). Reestruturação do sistema agroalimentar. Rio de Janeiro: Mauad ed., p. 27-43.
Publicado
Cómo citar
Descargas

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial 4.0.