La dimensión territorial de la innovación social: una muestra de prácticas de liderazgo colectivo en Nou Barris Nord y Sants
Resumen
Este artículo compara cuatro iniciativas socialmente innovadoras en los territorios de Sants y Nou Barris Nord (Barcelona). La principal tesis que se desarrolla es que los estudios de innovación social, aparte de atender a la dimensión territorial de estas iniciativas, deberían considerar también las dinámicas de liderazgo colectivo que se desarrollan. En este sentido, se identifican tres prácticas de liderazgo que resultan especialmente relevantes para entender los impactos de la innovación social en términos de eficacia y escalabilidad: la reformulación del discurso, la construcción de puentes entre diferentes grupos y actores sociales y la liberación de energías humanas. Concluimos que el contexto histórico-geográfico desempeña un papel fundamental a la hora de entender tanto el surgimiento como el impacto de estas iniciativas. Sin embargo, la agencia resulta igualmente importante, especialmente cuando las condiciones contextuales son adversas. La dialéctica entre el contexto y la agencia, así como la construcción de capacidades comunitarias en los barrios, aparecen como factores clave para el fomento de una innovación social realmente transformadora.Palabras clave
innovación social, liderazgo colectivo, transformación social, escalabilidad, crisisCitas
BLANCO, Ismael; CRUZ GALLACH, Helena; MARTÍNEZ MORENO, Rubén i PARÉS, Marc (2016). «El papel de la innovación social frente a la crisis». Ciudad y Territorio. Estudios Territoriales, XLVIII (188), 249-260.
BLANCO, Ismael i GOMÀ, Ricard (2016). El municipalisme del bé comú. Barcelona: Icaria.
EIZAGUIRRE, Santiago; PRADEL, Marc; TERRONES, Albert; MARTINEZ-CELORRIO, Xavier i GARCÍA, Marisol (2012). «Multilevel Governance and Social Cohesion: Bringing Back Conflict in Citizenship Practices». Urban Studies, 49 (9), 1999-2016. https://doi.org/10.1177/0042098012444890
FLESHER FOMINAYA, Cristina (2015). «Redefining the Crisis/Redefining Democracy: Mobilising for the Right to Housing in Spain’s PAH Movement». South European Society and Politics, 20 (4), 465-485. https://doi.org/10.1080/13608746.2015.1058216
HEIFETZ, Ronald A.; GRASHOW, Alexander i LINSKY, Marty (2009). The Practice of Adaptive Leadership: Tools and Tactics for Changing Your Organization and the World. Cambridge: Harvard Business Press.
LACOL (2014). Inventari de Can Batlló. Teixint una història col·lectiva. Barcelona.
MACCALLUM, Diana; MOULAERT, Frank; HILLIER, Jean i VICARI HADDOCK, Serena (2009). Social Innovation and Territorial Development. Farnham: Ashgate.
MIR GARCIA, Jordi; FRANÇA, João; MACIAS, Carlos i VECIANA, Paula (2013). «Fonaments de la Plataforma d’Afectats per la Hipoteca: activisme, assessorament col·lectiu i desobediència civil no violenta». Educacio Social. Revista d’Intervenció Socioeducativa, 55, 51-60.
MOULAERT, Frank; MACCALLUM, Diana; MEHMOOD, Abid i HAMDOUCH, Abdelillah (2013). The International Handbook on Social Innovation. Cheltenham: Edward Elgar. https://doi.org/10.4337/9781849809993
MOULAERT, Frank; MARTINELLI, Flavia; SWYNGEDOUW, Erik i GONZÁLEZ, Sara (2010). Can Neighbourhoods Save the City? Nova York: Routledge.
OJEDA, Helena i URBANO, Xavier (2015). «Cultura i gestió comunitària. Públic significa ‘de la comunitat’, no ‘del Govern’». Espaifabrica.cat.
OOSTERLYNCK, Stijn; KAZEPOV, Yuri; WUKOVITSCH, Florian; SARIUS, Tatiana i LEUBOLT, Bernhard (2013). «The Butterfly and the Elephant : Local Social Innovation, the Welfare State and New Poverty Dynamics». Ideas 13/03.
OSPINA, Sonia (2006). «Gobernanza y liderazgos para el cambio social». Revista del CLAD. Reforma y Democracia, 35, 93-122.
OSPINA, Sonia i EL HADIDY, Waad (2013). «How Social Change Organizations Create Leadership Capital and Realize Abundance amidst Scarcity». Nova York: Research Center or Leadership in Action.
OSPINA, Sonia; FOLDY, Erica Gabrielle; EL HADIDY, Waad; DODGE, Jeniffer; HOFMANN-PINILLA, Amparo i SU, Celina (2012). «Social Change Leadership as Relational Leadership». A: Mary UHL-BIEN i Sonia M. OSPINA (eds.). Advancing Relational Leadership Research. A Dialogue Among Perspectives. Charlotte, NC: Information Age, 255-302.
PALOMERA, Jaime (2014). «How did Finance Capital Infiltrate the World of the Urban Poor? Homeownership and Social Fragmentation in a Spanish Neighborhood». International Journal of Urban and Regional Research, 38 (1), 218-235. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12055
PARÉS, Marc; BONET-MARTÍ, Jordi i MARTÍ-COSTA, Marc (2012). «Does Participation Really Matter in Urban Regeneration Policies? Exploring Governance Networks in Catalonia (Spain)». Urban Affairs Review, 48 (2), 238-271. https://doi.org/10.1177/1078087411423352
PARÉS, Marc; OSPINA, Sonia i SUBIRATS, Joan (2017). Social Innovation and Democratic Leadership. Communities and Social Change from Below. Cheltenham: Edward Elgar.
PRADEL, Marc; EIZAGUIRRE, Santiago i GARCÍA, Marisol (2013). «Theorising Multi-Level Governance in Social Innovation Dynamics». A: Frank Moulaert, Diana MacCallum, Abid Mehmood i Abdelillah Hamdouch (eds.). The International Handbook on Social Innovation. Collective Action, Social Learning and Transdisciplinary Research. Cheltenham: Edward Elgar, 155-168.
ROMANOS, Eduardo (2014). «Evictions, Petitions and Escraches: Contentious Housing in Austerity Spain». Social Movement Studies: Journal of Social, Cultural and Political Protest, 13 (2), 296-302. https://doi.org/10.1080/14742837.2013.830567
SUBIRATS, Joan i GARCÍA-BERNADOS, Ángela (2015). Innovacion social y políticas urbanas en España. Experiencias significativas en las grandes ciudades. Barcelona: Icaria.
SUBIRATS, Joan i MARTÍ-COSTA, Marc (2014). Ciudades, vulnerabilidades y crisis en España. Sevilla: Centro de Estudios Andaluces.
— (2015). Ciudades y cambio de época: discursos sobre políticas urbanas y crisis en España. Bilbao: Universidad del País Vasco.
UHL-BIEN, Mary i OSPINA, Sonia (2012). Advancing Relational Leadership Theory: A Conversation among Perspectives. Charlotte, NC: Information Age.
YIN, Robert (2003). Case Study Research. Design and Methods. Londres: SAGE.
Publicado
Cómo citar
Descargas
Derechos de autor 2018 Santiago Eizaguirre, Marc Parés

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial 4.0.